Kemot: o autorze

Czym jest joga?

Indie z niespotykanym gdzie indziej na świecie rygorem trudziły się nad analizą różnych uwarunkowań życia ludzkiego. Na długo przed psychologią głębi mędrcy i asceci indyjscy zgłębiali tajemnicze dziedziny nieświadomości, aby zbadać, jak daleko sięgają strefy uwarunkowań istoty ludzkiej i zobaczyć, czy jeszcze istnieje coś poza tymi uwarunkowaniami. Doszli do stwierdzenia, iż uwarunkowania fizjologiczne, społeczne, kulturowe i religijne są względnie łatwe do określenia, a przeto i do opanowania, wszelkie natomiast przeszkody do życia ascetycznego i kontemplacyjnego powstają wskutek działania tego, co psychologia głębi uważa za treść i strukturę nieświadomości. Zajmowano się więc treścią tego, co nieświadome, aby to „spalić”.

Według Mircea Eliade (Joga. Nieśmiertelność i wolność.) istnieją cztery podstawowe pojęcia, cztery idee, które są swoistymi aksjomatami filozofii i religii Indii i wprowadzają w istotę duchowości indyjskiej:

Karman - prawo przyczynowości powszechnej, które łączy człowieka z kosmosem i skazuje go na nieskończoną wędrówkę – prawo karmana, zależnego powstawania,
Maja - tajemniczy proces, który sprawia, że kosmos powstaje i trwa oraz umożliwia wieczny powrót bytów - reinkarnację, ułuda, którą człowiek podtrzymuje i ceni, zaślepiony niewiedzą,
Nirwana - czysty byt, rzeczywistość absolutna, jaźń, brahman, to, co nieśmiertelne, transcendentne i nie uwarunkowane,
Joga - suma środków i technik umożliwiających wyzwolenie spod uwarunkowań karmana oraz uwolnienie od maji - iluzji kosmicznej.

Joga etymologicznie pochodzi on od rdzenia yuj: wiązać, (po)łączyć, zaprząc, ujarzmi(a)ć, który odpowiada także łacińskim iungere, iugum, angielskiemu yoke, etc. Zakłada to, że więź między jednostkową duchowością a duchowością uniwersalną została zerwana i należy ją z powrotem przywrócić, poprzez powiązanie na drodze jogi. Jogę charakteryzuje nie tylko strona praktyczna, ale również struktura inicjacyjna. Nikt nie uczy się jogi sam, potrzebne jest kierownictwo mistrza. Jogi w Indiach uczą wtajemniczeni, na drodze bezpośredniego przekazu od mistrza do ucznia.

Historia jogi

Najstarsze archeologiczne wykopaliska znaków wyrytych w kamieniach, figurek w pozycjach medytacyjnych dają dowody istnienia jogi już ponad 5 tysięcy lat temu. Znaleziono je w dolinie Indusu a datowane są na około 3000 rok p.n.e.

Po raz pierwszy joga wzmiankowana jest w obszernym zbiorze pism zwanych Wedami (w sanskrycie weda - wiedza), których część pochodzi z 2,5 tys. r. p.n.e., a główny fundament nauk o jodze stanowią Upaniszady, tworzące końcową część Wed. Filozofia wedyjska zajmuje się przede wszystkim ideą absolutnej rzeczywistości czy świadomości znanej jako Brahman, stanowiącej podstawę całego wszechświata. Upaniszada Katha określa jogę w następujący sposób: „Kiedy zmysły zostaną uciszone, umysł uspokojony, a intelekt nie chwieje się, wówczas, jak mówią mędrcy – osiąga się stan najwyższy. Stała kontrola zmysłów i umysłu jest jogą. Człowiek, który to osiągnął, wolny jest od iluzji.” (Kath. Up. 3, 10-11)

Około VI w. p.n.e. powstały dwa wielkie poematy epickie: Ramayana i Mahabharata. Jedną z części Mahabharaty jest Bhagawadgita, najbardziej chyba znany ze wszystkich tekstów traktujących o jodze, opowiadający mit o pierwszym joginie. W Bhagawadgicie Bóg pod postacią Kriszny naucza wojownika Ardżunę jogi, a przede wszystkim tego jak osiągnąć wyzwolenie poprzez wypełnianie obowiązków życiowych. Jest tu ukazana pierwotna, antyczna joga, której celem jest uzyskanie jedności z Bogiem. W rozdziale VI Kriszna wyjaśnia Ardżunie: „Kiedy człowiek opanuje swój umysł, intelekt i ego, uwolni je od niespokojnych pragnień, tak, że zostaną one wchłonięte w głębiny jego ducha, wówczas staje się on yuktą – połączonym z Bogiem. Jak lampa nie migocze w bezwietrznym miejscu, tak brak jest poruszeń w umyśle, intelekcie i ego jogina zatopionego we własnym duchu. Kiedy wskutek ćwiczenia jogi cichną zjawiska w umyśle, intelekcie i ego, jogin znajduje spełnienie dzięki łasce ducha, który w nim jest. Wtedy poznaje wieczną radość, której nie można doświadczyć zmysłami, ani pojąć rozumem. Niezmiennie trwa on w tym stanie. Odnalazł skarb największy, nie istnieje nad to już nic wyższego. Nie zachwieje człowiekiem największe nawet nieszczęście, jeśli skarb ten posiadł. Uwolnienie się od kontaktu z cierpieniem i smutkiem – oto jest prawdziwy sens jogi.” (Bhg. 6, 18-23)

System jogi klasycznej został opracowany, zebrany i usystematyzowany w Jogasutrach powstałych w III w. p.n.e., przypisywanych mędrcowi Patańdżalemu. Jogasutry to pierwszy jednolity tekst o jodze składający się ze 195 sutr - aforyzmów. W drugim aforyzmie pierwszego rozdziału Jogasutr Patańdżali definiuje jogę jako „citta-vrtti-nirodah”. Można to przetłumaczyć jako powstrzymanie poruszeń świadomości albo umysłu. Joga jest więc metodą, która ucisza niespokojny umysł, wytwarza potężną energię i kieruje ją na duchowy rozwój człowieka.

Wiele późniejszych tekstów jogi to najczęściej komentarze do wymienionych Jogasutr i Bhagawadgity.

Ścieżki jogi

Istnieje pięć zasadniczych, podstawowych ścieżek realizacji jogi. Odnoszą się one do najistotniejszych aspektów, poprzez które człowiek ujawnia swoją naturę.

Karma joga - jest ścieżką bezinteresownej pracy i służenia innym, jest to joga wyzwolenia przez pracę i joga słusznego czynu. Słowo karma oznacza działanie, czyn. Każde ludzkie działanie - oddychanie, mówienie, ruch, jak również i myśl oraz każde słowo – to karma. Karma oznacza kosmiczne prawo przyczyny i skutku, prawo natury. Wszystko, co człowiek robi, co myśli lub o czym mówi, według prawa akcji i reakcji, wróci z powrotem do niego. To, co można nazwać szczęściem jest rezultatem wcześniejszych pozytywnych czynów człowieka, a to, co się objawia jako nieszczęśliwy los jest wtórnym rezultatem wcześniejszego negatywnego postępowania.

Dżniana joga – dżniana znaczy poznanie, a więc jest to droga, na której człowiek doświadcza prawdy poprzez poznanie, ćwiczenie i doświadczenie. Jest ścieżką prowadzącą do mądrości przez poznawanie, rozumienie i wiedzę. Przeznaczona jest dla osób o zainteresowaniach naukowych i dużych uzdolnieniach intelektualnych. Dżniana joga najbardziej odpowiada ludziom traktującym wiedzę w kategoriach intelektualnych, pragnącym dowodzić jej prawd, sprawdzać je, klasyfikować, eksperymentować – jest to joga uczonych. Do kroczących tą ścieżką zalicza się tradycyjnie wszystkich uczonych i filozofów starożytności oraz czasów nowożytnych.

Hatha joga - zmierza do opanowania fizycznego organizmu, do którego też zalicza się psychika. Uprawianie ćwiczeń oddechowych - pranayamy, postaw ciała - asan, oraz stosowanie się do zaleceń dietetyki jogi oczyszczają i wzmacniają ciało fizyczne. Systematyczne praktykowanie asan i pranayamy prowadzi do stałego podnoszenia się wibracji komórek ciała oraz harmonizowania funkcji wszystkich jego organów wewnętrznych. W rezultacie ćwiczeń ciało zdobywa umiejętność pozostawania w spokoju i odprężeniu nawet pod naciskiem stresu zarówno podczas medytacji jak i w życiu codziennym.

Bhakti joga - jest jogą miłości, a bywa też nazywana ścieżką poświęcenia. Bhakti oznacza miłość i oddanie Bogu oraz jego stworzeniu, respekt i szacunek do wszystkich żyjących stworzeń i całej przyrody. Według jogi Bóg jest w ludziach i poza ludźmi. Człowiek jest z nim połączony delikatną nitką miłości. Bóg to uniwersalna miłość. Każda myśl, każdy czyn, każda tęsknota kieruje się ku Bogu, którego bhakti jogin widzi wszędzie i w każdym.

Radża joga - droga zwana królewską. Skupia ona wszystkie ścieżki równomiernie. Radża znaczy król. Król postępuje niezależnie, jest pewny i świadom siebie. Radża - jogin jest również samodzielny, niezależny i nieustraszony. Radża joga jest drogą samodyscypliny i ćwiczeń. Mówi się o niej także asztanga-joga (ośmiostopniowa joga), ponieważ dzieli się na osiem stopni, wyliczonych przez Pastańdżalego w Jogasutrach, które prowadzą do systematycznego pozyskiwania wewnętrznego spokoju, czystości, samokontroli i poznania:

jama – powszechne, uniwersalne zasady moralne
nijama – samooczyszczanie, indywidualne zasady postępowania
asana - pozycje ciała
pranajama - kontrola prany (energii) poprzez dyscyplinę oddechu
pratjahara – poddanie kontroli wrażeń zmysłowych
dharana – koncentracja, kontrola umysłu
dhjana – medytacja – nieprzerwany strumień koncentracji umysłu
samadhi – stan nadświadomości osiągnięty w wyniku głębokiej medytacji, pełna, doskonała realizacja.

Przygotował Kemot

Menu dzia�u

Kemot: o autorze

Czym jest joga?

Historia jogi

Ścieżki jogi